ข้าวแช่นั้นเป็นอาหารที่คนไทยต่างรู้จักกันดีว่า เป็นภูมิปัญญาของคนโบราณที่คิดค้นอาหารมารับประทานคลายร้อน เดิมทีช้าวแช่เป็นอาหารพื้นบ้านของชาวมอญที่นิยมทำถวายพระสงฆ์กันในช่วงสงกรานต์ ต่อมาได้มีผู้นำสูตรเข้าไปเผยแพร่ในวังและได้ทำถวายพระมหากษัตริย์ หลังจากนั้นข้าวแช่ก็ถูกพัฒนาขึ้นทั้งในด้านรสชาติ วิธีการปรุงและความสวยงาม โดยเอกลักษณ์ของข้าวแช่คือการนำข้าวสุกขัดจนใสมาแช่น้ำเย็นที่มีกลิ่นหอมของดอกไม้ รับประทานคู่กับเครื่องเคียงต่างๆ โดยจะทานสลับกันไม่ทานพร้อมกันคำเดียวหรือนำกับข้าวมาใส่ในข้าวเพราะจะเสียรสชาติ วันนี้เรามาลองทำข้าวแช่แบบง่ายๆ เพื่อรับประทานคลายร้อนกันดีกว่า
ข้าวแช่: การทำเตรียมข้าวในสำรับข้าวแช่นั้นไม่ยุ่งยาก เพียงแต่ต้องอาศัยเทคนิคและความปราณีตเล็กน้อย เริ่มจากให้นำข้าวหอมมะลิเก่ามาตั้งน้ำให้เดือด คนอย่าให้ติดกันจนข้าวเริ่มสุกได้ครึ่งทาง นำข้าวไปขัดกับกระด้งโดยเปิดน้ำให้ไหลผ่านข้าวและขัดไปเรื่อยๆ จนได้ข้าวเม็ดใส จากนั้นนำข้าวที่ได้กลับมานึ่งให้สุกและพักไว้ สุดท้ายนำข้าวที่สุกแล้วไปใส่ในหม้อดินและอบเทียนให้หอม สำหรับน้ำที่จะใส่ข้าวก็นำน้ำต้มสุกมาอบเทียนและใส่ดอกไม้ที่มีกลิ่นหอมลงไป (นิยมเป็นดอกมะลิ) เมื่อเตรียมเสร็จแล้วให้พักไว้ เมื่อจะรับประทานให้คดข้าวใส่ในถ้วย ตักน้ำอบเทียนกลิ่นดอกไม้ใส่จนท่วมข้าว อาจจะเพิ่มน้ำแข็งบดเล็กๆ ลงไปเพิ่มความเย็นด้วยก็ได้
พริกหยวกยัดไส้: เครื่องเคียงอย่างหนึ่งที่สำหรับข้าวแช่ขาดไม่ได้ วิธีทำก็ไม่ยากเลยแค่นำพริกหยวกมาผ่าแล้วเอาเมล็ดข้างในออกจนหมด จากนั้นเตรียมหมูสับ 1 ขีดและเนื้อกุ้ง 2-3 ตัวมาสับรวมกัน นำรากผักชี กระเทียม พริกไทยมาโขลกให้เข้ากันและผสมกับเนื้อสัตว์ที่สับไว้ ปรุงรสให้อร่อยด้วยซอสถั่วเหลือง น้ำปลา น้ำตาลทราย นำไปนึ่งประมาณ 10 นาทีให้สุกแล้วพักไว้ จากนั้นให้เตรียมไข่ไก่สองฟอง ตีให้เข้ากันแล้วกรองผ่านกระชอน ตั้งกระทะใส่น้ำมันเล็กน้อย นำนิ้วจุ่มไข่แล้วสะบัดลงบนกระทะให้เป็นแพสวยงาม นำพริกหยวกที่ยัดไส้แล้วมาวางบนแพไข่ที่เริ่มสุกจากนั้นม้วนห่อและนำขึ้นได้
ไชโป๊วผัดหวาน: อีกหนึ่งเครื่องเคียงที่ทำง่ายๆ แต่อร่อย ยิ่งกินแล้วมีข้าวแช่เย็นตามๆ ยิ่งได้รสเหนือชั้นอีกระดับ สำหรับคนที่ไม่อยากเสียเวลาเตรียมนานให้ใช้ไชโป๊วสำเร็จรูปได้เลย โดยให้นำไชโป๊วฝอยประมาณ 200 กรัมมาล้างด้วยน้ำสะอาด แล้วบีบให้แห้งสนิทแล้วพักไว้ จากนั้นตั้งกระทะใส่น้ำมันเล็กน้อย นำกระเทียมสับลงไปเจียวให้หอม นำไชโป๊วที่เตรียมไว้ลงไปผัด ปรุงรสด้วยน้ำตาลปี๊บประมาณ 2-3 ช้อนโต๊ะหรือใส่ตามชอบ ผัดด้วยไฟอ่อนไปเรื่อยๆ จนไชโป๊วแห้งและขึ้นเงา ปิดไฟและตักขึ้นมาจัดใส่จาน
ไชโป๊วผัดหวาน: อีกหนึ่งเครื่องเคียงที่ทำง่ายๆ แต่อร่อย ยิ่งกินแล้วมีข้าวแช่เย็นตามๆ ยิ่งได้รสเหนือชั้นอีกระดับ สำหรับคนที่ไม่อยากเสียเวลาเตรียมนานให้ใช้ไชโป๊วสำเร็จรูปได้เลย โดยให้นำไชโป๊วฝอยประมาณ 200 กรัมมาล้างด้วยน้ำสะอาด แล้วบีบให้แห้งสนิทแล้วพักไว้ จากนั้นตั้งกระทะใส่น้ำมันเล็กน้อย นำกระเทียมสับลงไปเจียวให้หอม นำไชโป๊วที่เตรียมไว้ลงไปผัด ปรุงรสด้วยน้ำตาลปี๊บประมาณ 2-3 ช้อนโต๊ะหรือใส่ตามชอบ ผัดด้วยไฟอ่อนไปเรื่อยๆ จนไชโป๊วแห้งและขึ้นเงา ปิดไฟและตักขึ้นมาจัดใส่จาน
นอกจากเครื่องเคียงทั้งสามอย่างนี้แล้ว ข้าวแช่ในบางสูตรยังมีการดัดแปลงและเพิ่มเติมเครื่องเคียงในสำรับให้มากขึ้น เช่น หมูหรือเนื้อฝอย ปลายี่สนผัดหวาน หอมสอดไส้ และอื่นๆ นอกจากนี้หากต้องการให้สมบูรณ์แบบยังต้องมีผัดสดแกะสลักเพื่อกินแกล้มกับกับข้าวต่างๆ อีกด้วย วิธีทานข้าวแช่ให้ถูกต้องคือให้เริ่มทานเครื่องเคียงก่อน จากนั้นตักข้าวพร้อมน้ำกลิ่มดอกไม้เย็นๆ เข้าปากตามเพื่อให้ได้ทั้งรสชาติที่เข้มข้นของกับข้าวและความหอม อร่อย เย็นชื่นใจของข้าว นับเป็นวิธีคลายร้อนที่คนโบราณทิ้งไว้ให้เราอย่างชาญฉลาดมากทีเดียว
